اصول و مبانی مکتب سیاسی نجف

اصول و مبانی مکتب سیاسی نجف: مکتب سامرا در حدود سال‌های ۱۲۹۱ق توسط میرزای شیرازی در حوزه علمیه سامرا پایه‌ریزی شد. نحوه آموزه‌های میرزای شیرازی و حساسیت وی به حیات اجتماعی مسلمانان و اقبال او به معرفت سیاسی باعث گردید که پس از مدت کوتاهی حلقه بسیار مهمی از فقها و مجتهدین شیعه در حوزه علمیه سامرا گرد هم آیند. بزرگانی چون آخوند خراسانی، شیخ فضل‌الله نوری، حاج آقا نورالله اصفهانی، میرزای نائینی و… که هر‌کدام اسوه فقاهت و سیاست تاریخ معاصر ایران و شیعه به حساب می‌آیند از پرورش یافتگان این مکتب‌اند.

اصول و مبانی مکتب سیاسی نجف

از روی‌دادهای مهم تاریخی جهان اسلام که از حوزه علمیه سامرا رهبری و هدایت شد، نهضت اسلامی تحریم تنباکو می‌باشد که با جمله کوتاه و تاریخی میرزای شیرازی «الیوم استعمال تنباکو و توتون بایّ نحو کان در حکم محاربه با امام زمان (عج) است» قیامی را بر ضد سلطه بیگانه رغم زد. نهضت تنباکو گرچه اولین نهضت مرجعیت شیعه بر ضد استبداد و بیگانه نبود، ولی اولین تجربه مبارزه هم‌زمان با استبداد داخلی و استعمار خارجی بود که به پیروزی هم رسید. پس از رحلت میرزای شیرازی، اهداف، اندیشه‌ها و روش‌های مکتب سامرا توسط شیخ فضل‌الله نوری تعقیب می‌گردد و در جریان جنبش مشروطه خواهی در ایران در قالب مبانی جنبش مشروطه مشروعه ارائه می‌شود.

تحولات

مکتب سیاسی نجف، برآیند بخشی از تحولات سیاسی، اجتماعی دنیای شیعه در قرون اخیر است که در جریان تعاملات جنبش مشروطه به دست توانای آخوند خراسانی در حدود سال‌های ۱۳۱۴ق در نجف اشرف پایه‌ریزی می‌شود. این مکتب، پس از پایه‌ریزی خود در همان ابتدای شکل‌گیری حلقه‌ای از مجتهدان و فقهای گران‌قدر را به گرد خود سازمان‌‌دهی می‌کند که بعدها بر بخش اعظمی از اندیشه‌ها و جنبش‌های سیاسی شیعه در دوران معاصر تأثیر مستقیم می‌گذارد. میرزای نائینی، ملا عبدالله مازندرانی، حاج میرزا حسین تهرانی، حاج آقا نورالله اصفهانی، شیخ الشریعه اصفهانی،‌ سید ابوالقاسم کاشانی و عده‌ای دیگر از فقها و مجتهدان شیعه حلقه علمای مکتب نجف را تکمیل می‌کردند که نقش آن‌ها در تاریخ سیاسی شیعه مورد انکار هیچ محقق و مورخی نیست.

زائیده

مکتب نجف هر چند زائیده آموزش‌های سیاسی مرحوم میرزای شیرازی و مکتب سامراست اما،‌ در درک سیاسی و انطباق آن با جامعه اسلامی، روش و بینش نوینی اتخاذ می‌کند که تا حدود زیادی با روش استاد و مکتب سامرا متفاوت است. این تفاوت به‌ویژه در انطباق سیاست و شریعت، تعمیم ولایت در حوزه سیاست، ایجاد نظام سیاسی مبتنی بر شریعت و کیفیت و تدوین قواعد و قوانین این نظام سیاسی آشکارتر می‌شود. در آغاز سده بیستم میلادی، حوزه نجف، در شکل دادن به حوادث و دخالت در سرنوشت و شؤون همه کشورهای اسلامی، به‌ویژه سرزمین‌های شیعی، اهمیتی آشکار داشت که به عنوان یکی از مهم‌ترین نمونه‌های این تأثیر‌گذاری می‌توان از نقش و حضور علمای حوزه نجف مانند آخوند خراسانی و میرزای نائینی در جریان انقلاب مشروطه ایران نام برد و نیز به عمل‌کرد علمای این حوزه در مقابل استعمار خارجی انگلیس در عراق می‌توان اشاره کرد.