اقتصاد نهادی؛ پیشگامان نهادگرایی که علم اقتصاد را متحول کردند

اقتصاد ارتدکس از ابتدای شکل‌گیری خود با چالش‌های اساسی فکری و فلسفی مواجه بود، اما این چالش‌ها بعد از ظهور و پیدایش اقتصاد نئوکلاسیک که به دنبال انقلاب مارژینالیستی رخ داد، شدت و حدّت بیشتری یافت. در واقع اقتصاددانانی همچون وبلن از یک سو شاهد قطع رابطه بین آنچه در عالم واقع تحقق می‌یافت و آنچه در صفحات مقالات و کتب اقتصادی مطرح می‌شد بودند، و از سوی دیگر بنیان‌های فلسفی و روش‌شناختی اقتصاد مرسوم را نامناسب می‌دیدند…

اینها موجب طرح ایراداتی اساسی در برابر اقتصاد متعارف شد…

یکی از خصایص برجسته این رویکرد آن بود که نهادها را در محور تحلیل‌های اقتصادی قرار داد و موجب شد اقتصاد و اقتصاددانان تا حد زیادی دست از تلاش‌های تجریدی صرف دست کشیده و توجه ویژه‌‌ای به واقعیات اقتصادی موجود در رابطه بین نهادها و بشر معطوف دارند، دست کم برای چند دهه که وضع این چنین بود، هر چند دوباره اوهام بر واقعیت غلبه کرد.

این سال‌ها و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر اقتصاددانانی که گام در این عرصه گذاشتند، سال‌ها و تلاش‌های پرباری بودند. تاریخ به خوبی گواه این مدعاست. با وجود این، دیری نپائید که نور این چراغ کم‌فروغ شد و اقتصاددانان جریان اصلی مجدداً‌ اقتدار عرصه‌های دانشگاهی و اجرایی را در دست گرفتند و هر فکر “دگری” را از میدان به در کردند. اما این نیز دیری نپائید، چرا که اقتصاددانان به سرعت به خلأهای موجود در تحلیل‌های اقتصادی جریان مرسوم پی بردند و رجعتی مجدد به سوی تحلیل‌های نهادی کردند، از دو سو، با دو نام، جدید و قدیم.

اندکی بررسی و تأمل در شرایط کنونی به خوبی نشان‌ ‌می‌دهد که نهادگرایی به سرعت در حال گسترش حوزه‌ نفوذ خود، حتی در میان ارتدکس‌ترین اقتصاددانان، است. این موضوع، و اهمیت حیاتی نظریه‌های نهادگرا و ارائه تحلیل‌های مناسب برای کشورهای در حال توسعه ما را بر آن می‌دارد که به سمت مطالعه آثار نهادگرایی حرکت کنیم.

کتابی که در پیشرو دارید اولین کتاب از مجموعه کتبی است که هدف آنها معرفی اقتصاد نهادی است.

این کتاب سعی کرده است تلاشی باشد در این راستا و یکی از تفاوت‌های اساسی آن با سایر تلاش‌هایی که در این زمینه در ایران صورت گرفته آن است که برخلاف آنها که عمدتاً از وسط بحث را آغاز کرده‌اند، در اینجا سعی شده است به موضوع از همان آغاز، یعنی از اولین و مهم‌ترین مقالات در این زمینه، پرداخته شود، یعنی از مقالاتی که متعلق به خالقان این پارادایم فکری است.

مطالعه ۳۵ صفحه آغازین کتاب