رويکردي نوين در بانکداري اسلامي

رویکردی نوین در بانکداری اسلامی (انطباق نظریه‌بازی‌ها در عقود مشارکتی): بلکه سود پس از اتمام کار تعیین و بین طرفین تقسیم می‌گردد. از این رو عقود فقهی مشارکت گزینه نخست برای تحقق این اصل در نظام بانکداری غیر ربوی و تحقیقات اقتصادی دنبال می‌گردد. یکی از ابزارهای مهم تامین مالی در اقتصاد اسلامی که در بانکداری بدون ربا کاربرد اساسی دارد عقود مشارکتی است که از جمله این عقود مضاربه و مشارکت مدنی می‌باشند.

رویکردی نوین در بانکداری اسلامی

اما مشارکت در سابقه تاریخی خود مبتنی بر اعتماد طرفین و الزام به تعهدات می‌باشد که در شبکه دیوانسالار بانکی و کمرنگ شدن تعاملات انسانی نمی‌‌توان انتظار داشت که عقود مشارکت مبتنی بر اعتماد صرف باشد. به روشنی می‌توان پیش‌بینی کرد که عدم تعهدات طرفین منجر به شکست عقد مشارکت و حذف ‌واقعی و یا صوری این عقد از نظام بانکی خواهیم بود و تجربه موجود کشور نیز در این دوران حاکی از این امر می‌باشد.

طرفین

در صورت عدم التزام طرفین به شرایط عقد امکان ک‍ژگزینی و کژمنشی در عقود مشارکت وجود دارد. لازم است به‌طور اجمال اشاره گردد که کتب اقتصادی به‌طور معمول به دو حالت حدی رقابت کامل و یا انحصار می‌پردازد. اگرچه این دو از نظر آموزش علم اقتصاد می‌توانند مدل‌های مقبولی باشند اما از نظر کاربرد دارای مصادیق بسیار محدودی در واقعیت اقتصادی می‌باشند. بین این دو حالت حدی می‌توان وضعیت‌های واقعی‌تر را مد نظر داشت که تعداد محدودی فعال اقتصادی در صحنه هستند و رفتار فعالان اقتصادی متاثر و موثر بر رفتار همدیگر می‌باشد که تعامل راهبردی را بین فعالان اقتصادی بوجود می‌آورد.

شکل

این گونه موارد در نیم قرن اخیر موجب شکل دادن دانشی در قلمرو علم اقتصاد به نام تئوری بازی‌ها گردیده است که به تعامل راهبردی بازیگران صحنه اقتصاد و تأثیر پذیری آنها از اطلاعات بازیگران می‌پردازد. در تصمیمات اقتصادی رفتار فعالان تابعی از اطلاعات موجود و توزیع آن در بین بازیگران می‌باشد. به‌طور مشخص ممکن است که فعالان اقتصادی نسبت به موضوع تعامل از اطلاعات یکسان برخوردار باشند و بسیار اتفاق نیز می‌افتد که فعالان از عدم تقارن اطلاعات نسبت به موضوع تعامل برخوردار هستند. این گونه از تعاملات در تئوری بازی‌ها، بخش وسیعی از تحقیقات را به خود اختصاص داده است و تحت عنوان بازی‌های عدم تقارن اطلاعات شناخته می‌شود. و در بسیاری از حوزه‌های علم اقتصاد از جمله اقتصاد مالی دارای کاربردهای دقیقی می‌باشد.

تعامل

در تعامل بین بانک و کارآفرین که مورد تعامل یک مورد دو جانبه است، و قرار داد یک قرار داد مشارکت می‌باشد دو سویه قرارداد دارای اطلاعات متفاوتی از کارایی و تلاش کارآفرین، سود سرمایه‌گذاری و سوددهی طرح دارند. این عدم تقارن ممکن است بر اساس رفتار سودجویانه طرفین، منجر به تخلف از شرایط قرارداد و یا منجر به شکست قرارداد گردد. شکست قراردادهای مشارکت در نظام بانکداری و خصوصاً بانکداری بدون ربا یکی از دغدغه‌های دیرین اقتصاددانان بوده است و علی رغم تلاش فراوان دست آوردی کمی در این حوزه ملاحظه شده است. این کتاب یکی از پیشگامان معرفی سازوکار برای این مسئله می‌باشد.