سلسله تقریرات دروس تفسیری تفسیر سوره مبارکه بقره؛ جلد ششم

حضرت آیت الله مهدوی کنی ره معتقدند خداوند متعال پس از آنکه جهان هستی را با ابعاد پیچیده و مرموزش برای استفاده و بهره‌گیری انسان‌ها خلق نموده، اراده کرده است که برخی انسان‌های خاص را به عنوان خلیفه و جانشین خودش بر روی زمین معرفی نماید.

این اعلام اگرچه در ابتدا مورد تعجب ملائکه واقع شده و از خداوند متعال علت برتری انسانِ اهل فساد و خون‌ریزی را از خودشان که اهل تسبیح و تقدیس پروردگار بودند، طلب می‌کنند، ولیکن در پایان با آگاه شدن از وجود «الاسماء» و علم انسان به آنها، این واقعیت را می‌پذیرند که تنها انسان می‌تواند خلیفه بشود.

استاد در گام دوم به تبیین مفهوم لغوی و اصطلاحی «خلیفه» پرداخته و ضمن بررسی تفاوت ماهوی آن با «وصایت» و «امامت» و «وراثت»، به طرح این سؤال می‌پردازند که اساساً انسان قرار است از طرف چه کسی خلیفه بشود؟

ایشان پس از آنکه امکان خلافت و جانشینی انسان از دیگران را نفی و ابطال نموده، با توجه به عبارات آیات مورد بحث و آنچه ملائکه متعجبانه به خداوند متعال عرضه کرده بودند که چرا موجودی اهل فساد و خون‌ریزی را می‌خواهد خلیفه قرار دهد، در حالی که ملائکه دائماً در حال تسبیح همراه با حمد و تقدیس او هستند، به بررسی ویژگی‌های لازم و ضروری خلیفه از منظر ملائکه پرداخته و این مطلب را استنباط می‌کنند که در این بخش از آیه، ویژگی‌های بایسته و نبایسته خلیفه مطرح شده است.

حضرت آیت‌‌الله مهدوی کنی (ره)، با استفاده از این مقدمات مطوّل و نکته‌گویی‌های ظریف، در نهایت به تبیین چیستی و ماهیت «الاسماء» در آیه سی و یکم پرداخته و این نظریه را مطرح می‌کنند که «الاسماء به موجوداتی معقول و معیّن اشاره دارد».

آنچه حضرت آیت‌‌الله مهدوی کنی (ره) در پایان مباحث خود به عنوان نتیجه‌گیری بیان کرده‌اند، ارائه حجّت‌هایی است برای انسان‌ها که متوجه روح ملکوتی و کرامت جایگاه خود شده و به این مطلب توجه داشته باشند که عدم آگاهی به ماهیت الاسماء مدنظر خداوند متعال در آیات مورد بحث و عدم ارتباط با آنها، موجب نقصان عبادت است و حتی تسبیح و تحمید و تقدیس ملائکه کرام نیز به دلیل عدم آگاهی به ماهیت الاسماء، عبادتی ناقص بوده است. آگاهی اجمالی انسان به الاسماء خاص مطرح شده در آیات قرآن کریم که باعث برتری بالقوّه انسان بر ملائکه شده، ایجاب می‌کند که عموم انسان‌ها به دنبال تلاش برای کسب آگاهی و معرفت بیشتری نسبت به آن الاسماء بوده و تا حد ممکن تلاش کنند با آن موجودات معقول و معیّن و نورانی، ارتباط دائم و حقیقی برقرار کنند.

مطالعه ۳۵ صفحه آغازین کتاب