سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران اصول‌گرایی

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران اصول‌گرایی:عملکرد سیاست خارجی اصول‌گرایان، دیدگاه سوّم را تایید و تقویت می‌کند. چون سیاست خارجی دولت نهم و دهم گرچه از سیاست خارجی دولت‌های قبل از خود متمایز می‌شود، ولی این تغییرات را نمی‌توان یک گسست بنیادی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تلقی کرد. ما بر این باوریم در دوران اصول‌گرایی از یک سو، اصول و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دستخوش تغییر و تحولات ماهوی نشده است، اما از سوی دیگر، رویه‌ها و رفتارهای آن متحول و متفاوت شده است. در این کتاب در پی آنیم تا علل و عوامل این تغییر و تداوم توأمان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی در دولت نهم و دهم را واکاویم.

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران اصول‌گرایی

بدین منظور، از منظری نظری و روشمند توضیح خواهیم داد که علل و عوامل تداوم و تغییر در سیاست خارجی دولت اصول‌گرا را باید در هویّت، ماهیت و نقش ملّی برخاسته از آن جستجو کرد. به گونه‌ای که از یک سو می‌توان تداوم در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را ناشی از منابع هویّت‌ساز آن یعنی دین اسلام، گفتمان انقلاب اسلامی، جهان سوّم‌گرایی، تاریخ و ژئوپلیتیک ایران دانست. اما از سوی دیگر، نحوه صورت‌بندی منابع هویّت‌ساز فوق و نقش ملّی متفاوتی که دولت‌ اصول‌گرا برای جمهوری اسلامی ایران در چارچوب این منابع تعریف و تعقیب می‌کند، مهمترین عامل تغییر رفتار سیاست خارجی آن می‌باشد.

کتاب

بنابراین، این کتاب از چند جهت از آثار و ادبیات موجود در مورد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به‌طور عام و دولت اصولگرا به‌طور خاص متمایز است. نخست، از منظری سازه‌انگارانه و هویّت‌کاوانه به تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی می‌پردازد. به گونه‌ای که تبیین نحوه هویّت‌یابی سیاست خارجی دولت رئیس جمهور احمدی‌نژاد مهمترین وجه ممیزه این پژوهش است. دوّم، تبیین علّی رفتارهای خارجی دولت اصول‌گرا بر پایه متغیّر مستقل «نقش ملّی» وجه تمایز دیگر و مهمترین نوآوری این کتاب است. البته ادعا آن نیست که پیشینیان از این دو منظر به تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی نپرداخته‌اند، بلکه استدلال آن است که سیاست خارجی دولت نهم و دهم به صورتی روشمند، این گونه تحلیل نشده است.

چارچوب

سوّم، در چارچوب رویکرد کاربردگرایی مبتنی بر کاربست نظریه‌های مختلف برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، نظریه سازه‌انگاری در این پژوهش به خوبی عملیاتی و به کار بسته شده است. چهارم، در کنار بهره‌گیری این پژوهش از روش کتابخانه‌ای، تلاش کرده‌ایم با تحلیل محتوای اظهارات تصمیم‌گیرندگان سیاست خارجی به استدلال و آزمون فرضیه‌های پژوهش بپردازیم.