مدیریت بحران سیاسی در سیره امام خمینی (رحمه الله)

مدیریت بحران سیاسی در سیره امام خمینی (رحمه الله):این در حالی است که اقتضای «زمینه‌وندی» (Contextual) بحران‌ها و تفاوت‌های موجود در شرایط، امکانات و اهداف جوامع گوناگون؛ طراحی مدل‌های مستقل و خاص از «درک ـ تحلیل ـ مدیریت» بحران در هر جامعه‌ای است (See Lasswell 1952). از این منظر لازم می‌آید تا الگوهای موفق از مدیریت بحران در جامعه ایران، شناسایی، تحلیل و مورد استفاده راهبردی قرار گیرند. با عنایت به نقش محوری اندیشه و عمل امام (ره) در این زمینه، اثر حاضر به بررسی و تحلیل الگوی رفتاری امام (ره) پرداخته و امید می‌رود از این طریق به اصول محوریی در فهم علمی و مدیریت راهبردی بحران‌ها نایل آید. از این منظر تلاش مولف کتاب در خور توجه و اقدامی بومی به شمار می‌آید که شایسته مطالعه، نقد و بهره‌برداری کاربردی است.

مدیریت بحران سیاسی در سیره امام خمینی (رحمه الله)

1. راهنمای تحلیلی

به منظور درک هر چه بهتر سیاست‌های عملی امام (ره) لازم می‌آید تا نخست خطوط راهنمای نظریی را که می‌توانند به عنوان اصول الگوی تحلیل و مدیریت بحران به کار آیند؛ مستند به نظریه‌های بحران و مبادی اسلامی بحث، شناسایی و معرفی نماییم. آنچه در این نوشتار از آن به «الگوی تحلیلی ـ راهبردی اقدام در چارچوب» یاد شده؛ در واقع بیانگر این معناست که: در نسبت پدیده‌های سیاسی ـ اجتماعی با چارچوب و اصول لایتغیر هویتی جمهوری اسلامی ایران (که می‌توان از آن به خطوط قرمز تعبیر نمود)، چند حالت متصور است (نک. افتخاری ۱۳۸۱: ۱۳۲-۱۰۸).

الف. التزام: که به طور طبیعی به تولید تعارض و بحران ختم نمی‌شود.

ب. تعامل: که افزون بر عدم تولید بحران، زمینه رشد و تقویت اصول مذکور را فراهم می‌سازد.

ج. اختلاف و تعارض: که زمینه اصلی تولید بحران‌های مبنایی را شکل می‌دهد.

در این چشم‌انداز تحلیلی مدیریت بحران‌ها به دو صورت انجام می‌شود:

اول. از بین بردن زمینه‌های تکوین، رشد و ظهور بحران‌ها که در حالات الف و ب پدید می‌آید.

دوم. ارایه قاعده و اصول برای مقابله با توسعه تعارض‌ها که در وضعیت ج رخ می‌دهد.

ذکر

لازم به ذکر است که در این الگوی تحلیلی، بحران‌ها به طور طبیعی به دو دسته تقسیم می‌شوند: «بحران‌های در چارچوب» که می‌توانند آمیزه‌ای از فرصت ـ تهدید باشند و برای افزایش توان‌مندی نظام‌ها و تجلی قابلیت‌هایشان مفید ارزیابی می‌گردد (چنانچه به صورت اصولی و تابع قواعد کلان اجتماعی مدیریت شوند)؛ و «بحران‌های بر چارچوب» که معمولاً به بروز آشوب منتهی شده و توسعه فعالیت‌های سلبی را نتیجه می‌دهند. در مقام جمع‌بندی می‌توان اظهار داشت تحلیل و مدیریت بحران‌ها در دو فضای متفاوت پی‌گیری می‌شود که هر یک از آنها گونه‌ای از اصول راهنمای مدیریت بحران‌ها را تولید می‌نمایند:

۱-۱٫ مدیریت بحران در فضای آرمانی

منظور از «آرمانی» تصویر شرایط مدیریت بحران متاثر از برآوردها و تحلیل‌های انتزاعی تا داده‌های میدانی است. در این فضا می‌توان سه وضعیت را تصویر نمود:

اول. رقابت مطلق

ویژگی بارز این وضعیت آن است که از دامن‌زدن هر چه بیشتر به رقابت در میان گروه‌ها و دستجات سیاسی و بی‌اعتباری کامل «خط قرمز» حمایت می‌نماید. به عبارت دیگر نوعی اختلاف‌ورزی لجام گسیخته وجود دارد که هر اصلی در آن گبه چالش فراخوانده شده و اعتباری برای آن متصور نیست (نک. درخشه و همکاران ۱۳۹۰: ۳۴۸-۳۲۹).