نظریه بازی در روابط بین الملل

نظریه بازی در روابط بین الملل: نظریه بازی، ابزاری ریاضی برای تحلیل رقابت و همکاری است. این نظریه به‌طور جدی از نیمه دوم قرن بیستم و با انتشار کتاب مهم فون نویمان و مورگنسترن حیات خود را آغاز کرد.

هدف نظریه بازی

هدف که نظریه بازی برای آن بنا نهاده شد، پیش‌بینی رفتار انسان‌ها در موقعیت‌های اجتماعی بود. اساس این نظریه بر این ایده کانونی استوار است که تصمیم‌گیرنده عقلایی در یک موقعیت اجتماعی، با ملاحظه رفتار دیگرانی که در مسأله درگیر هستند، اقدام به تصمیم‌گیری می‌کند. در واقع هر کس در عین حالی که می‌داند دیگران سعی در پیش‌بینی رفتار او دارند، سعی می‌کند که رفتار آن­ها را پیش‌بینی کند.

صاحب‌نظران علوم اجتماعی

‌گرچه صاحب‌نظران علوم اجتماعی به حق می‌توانند اظهار کنند که شاید بیان پیچیدگی‌های رفتار اجتماعی انسان از عهده ریاضیات بیرون است، اما نظریه بازی حداقل می‌تواند دریچه‌ای به‌سوی تحلیلی دقیق و روشمند از مسایل سیاسی و اجتماعی باشد.

نقطه قوت نظریه بازی

در واقع نقطه قوت نظریه بازی در حیطه مسایل سیاسی اجتماعی، اعداد و نتایج دقیقی که به‌عنوان نتیجه صادر می‌کند نیست، بلکه چارچوبی است که برای اندیشیدن به مسایل پیچیده اجتماعی ارائه می‌کند. زمانی‌که یک پژوهشگر، یک مسأله سیاسی اجتماعی را در قالب یک مدل نظریه بازی مطرح می‌کند از این دغدغه که از کجا وارد مسأله شود و مسأله­ای که جنبه‌ها و چالش‌های فراوانی دارد را از کدام جهت مورد مطالعه قرار دهد تا حد زیادی فارغ می‌شود.

بررسی یک مسأله در قالبی ریاضی

از طرف دیگر بررسی یک مسأله در قالبی ریاضی مانند نظریه بازی امکان بررسی دقیق آن را فراهم می‌کند و پیچیدگی پیشروی گام به گام در مسیر حل و مشکل در نظر گرفتن عوامل متعدد در کنار هم را تسهیل می‌کند. گرچه در کنار این مزایا همواره بخشی از اطلاعات مسأله اصلی حذف شده و در مدل دیده نمی‌شوند، مثلاً می‌توان از یک مدل یکسان (مدل جنگ فرسایشی) برای بررسی رفتار دو هم خانه‌ای و نیز دو ابرقدرت درگیر در جنگ سرد استفاده کرد که به‌وضوح این دو مسأله در عالم واقع تفاوت‌های بسیاری دارند، اما نکته قابل توجه در اینجا اینست که نقطه کانونی مسأله در هر دو یکی است و لذا علیرغم این مسأله این امید وجود دارد که با استفاده از نظریه بازی، تقریب خوبی از مسأله اجتماعی مورد نظر را به‌دست آورد.

معایب استفاده از زبان ریاضی

البته به قول یکی از متخصصان نظریه بازی یکی از اصلی‌ترین معایب استفاده از زبان ریاضی در بررسی مسایل اجتماعی این است که در مخاطبین این حس (‌احتمالاً فریبنده و کاذب) ایجاد می‌شود که این تحلیل و نتایج به‌دست آمده کاملاً دقیق و علمی است که در این مورد هم باید توجه داشت که این ایراد به کلیت روش تحلیل علمی و آکادمیک وارد است، گرچه شاید در مورد ریاضیات کمی برجسته‌تر باشد.