بنیادهای اجتماعی وقوع انقلاب اسلامی در نظریه علامه مرتضی مطهری

بنیادهای اجتماعی وقوع انقلاب اسلامی در نظریه علامه مرتضی مطهری:تاکنون تلاش­های نظری متعددی در زمینه فهم و تبیین انقلاب اسلامی ایران صورت گرفته، تا آنجا که برخی خصوصیات بی­نظیر و منحصر به فرد این انقلاب، سبب پیدایش گونه­های متفاوت و نوظهوری از نظریه­های انقلاب شده است. یکی از این تلاش­های نظری، نظریۀ علامه مطهری دربارۀ علل وقوع انقلاب اسلامی است. تبیینی که علامه مطهری درباره وقوع انقلاب اسلامی بیان کرده، به طور خاص در دو اثر ایشان جای گرفته است:

بنیادهای اجتماعی وقوع انقلاب اسلامی در نظریه علامه مرتضی مطهری

الف. کتاب «بررسی اجمالی نهضت­های اسلامی در صد ساله اخیر» که در سال ١٣۵٧ شمسی، مقارن با فاجعه ١٧ شهریور منتشر شد. در این اثر، برخی از مسائل عمده و اساسی نهضت اسلامی ایران- از جمله ریشه­ها، ماهیت، هدف و رهبری آن- تحلیل شده است(مطهری،١٣٨۶الف).

ب. کتاب «آینده انقلاب اسلامی ایران» که دربردارنده مجموعه سخنرانی‌ها، مصاحبه­ها و یادداشت­های علامه مطهری در مقطع حیات سه ماهه ایشان پس از انقلاب اسلامی است. این اثر، معطوف به توصیف و تبیین انقلاب اسلامی ایران است(مطهری،١٣٨٧الف).

پژوهش

پژوهش حاضر در پی انجام دو تلاش نظری بر روی نظریه علامه مطهری در زمینه علل وقوع انقلاب اسلامی است که عبارتند از:

اول. ساختاربندی؛ یعنی اجزاء و مقولات مختلف نظریه ایشان که پراکنده و آمیخته در یکدیگر هستند، در درون یک ساختار دقیق و منطقی قرار گیرند؛

دوم. بسط؛ یعنی پاره­هایی از نظریه آیت الله شهید  که موجز یا مبهم بیان شده­اند، با تکیه بر سایر گفته­ها و نوشته­های ایشان، گسترش و تفصیل یابند.

نهضت تولید علم

می­توان گفت پژوهش­هایی از این قبیل، تشکیل­ دهنده یکی از مراحل اساسی در روند «جنبش نرم­ افزاری و نهضت تولید علم» در عرصه «علوم انسانی» است. درباره راهبرد «تولید علوم انسانی اسلامی»، دیدگاه های مختلفی در صحنه جامعه علمی، بازی می­کنند، اما نگارنده قائل به راهبردی است که مراحل و منازل زیر را در خویش گنجانده است:

اول. بازخوانی و بازسازی میراث معرفتی و علمی به جا مانده از متفکرین اسلامی در ساحت علوم انسانی.

دوم. فهم علوم انسانی سکولار.

سوم. نقد علوم انسانی سکولار.

چهارم. تولید علوم انسانی اسلامی.