بیداری اسلامی؛ مبانی فلسفی و عملگرایی اسلامی

بیداری اسلامی؛ مبانی فلسفی و عملگرایی اسلامی : تحولات گستردۀ ناشی از قیام‌های مردمی منطقه که رژیم‌های مستحکم و مسلح به نیروهای امنیتی و نظامی نیرومندی چون قذافی، بن‌علی، مبارک، عبدالله صالح را به زیر کشید، ناشی از عدم مقبولیت رهبران وابسته و فقدان مشروعیت طبقات حاکم و رژیم‌های سیاسی این کشورهاست.

بیداری اسلامی؛ مبانی فلسفی و عملگرایی اسلامی

این قیام­ها هم‌چون سایر جنبش­‌های مردمی، نشان‌دهنده به حداقل رسیدن کارکرد نظام‌های حاکم بوده که آزادی‌های سیاسی و مدنی را با سرکوب و دیکتاتوری پاسخ می‌دادند.

وقوع قیام مردمی و دگرگونی­های گسترده در منطقه عربی و پیامدهای برون‌مرزی و منطقه­ای آن از دو بُعد حائز اهمیت و قابل بررسی است: نخست آنکه این اعتراضات منجر به فروپاشی سیاسی یک کشور شده است که علی‌رغم گستردگی این پدیده در جهان عرب اما هرکدام الگو و مدل خاص خود را دارند. از این منظر، بررسیِ خاصِ دلایل و پیامدهای بیداری اسلامی در منطقه عربی می­تواند حاوی نکاتی مهم برای اندیشمندان و سیاست‌مداران باشد.

انقلاب‌ها

دوم آنکه این انقلاب‌ها به رغم ویژگی­هایی خاص، پدیده­ای محصور در مرزهای جغرافیایی و زمانی فعلی نیستند. چه اینکه با شروع این موج در ۱۴ ژانویه که مصادف با فرار بن‌علی از تونس بود، مطالب و ایده­های فراوانی درباره احتمال تسرّی آن به سایر کشورهای منطقه مطرح شد که از سوی رژیم­های عرب و روشنفکران وابسته به این رژیم­ها با تأکید بر تفاوت وضعیت تونس و خاص بودن ویژگی‌های قیام مردمیِ آن، غیرممکن و از سوی اپوزیسیون و احزاب، گروه­ها و چهره­های مخالف این رژیم­ها مورد تأکید قرار می­گرفت.

مقوله‌ای

بیداری اسلامی مقوله‌ای است که همزمان با تهاجم همه‌جانبه غرب در جهان اسلام وعصر استعمار، شروع شد و از آغاز تا عصر حضرت  امام خمینی(ره) مراحل گوناگونی را پیمود. این حرکت که مشخصاً با اندیشه‌های کسانی چون سید جمال الدین اسدآبادی شروع شده بود، همواره در میان حلقه‌های محدود و معین ظهور یافت و هیچ‌گاه نتوانست به‌مثابه یک گفتمان مسلط عمل کند. حتی در زمانی که این جریان توسط کسانی چون حسن‌البنا و سید قطب در مصر، ابعاد گسترده‌تری یافت، بازهم موفقیت چشمگیری را به بار نیاورد.

خمینی

حضرت امام خمینی (ره) برای نخستین بار توانست گفتمان بیداری اسلامی را تبدیل به «پراگماتیک سیاسی» کرده و نه تنها آن را وارد حوزه عمل همه توده‌های مسلمان، بلکه تبدیل به گفتمان غالب همه مستضعفان جهان کند. همین بحث منحر به این شد که نخستین ومهم‌ترین دستآورد قرن اخیر که تبدیل گفتمان بیداری اسلامی از یک خرده گفتمان به گفتمان مسلط باشد، اتفاق افتد.