حقیقت و زبان

حقیقت و زباندرآمدی بر نقد زبان­گروی در فلسفه سیاسی: دریچه زبان به هستی، دریچه­ای رازآلوده است. زبان، متداول­ترین ابزاری است که ناشناس مانده است. کشاورزی را فرض کنید که سالها به مدد بیل، داس، گاو آهن، و … می­دِرود و بر می­چیند. بی­شک، او ابزار کار خود را می­شناسد و در چیستی این ابزار، درنمی­ماند.

حقیقت و زبان

شگفت آن­که آدمی هزاران سال است که سخن می­گوید، می­شنود و می‌نویسد، اما همچنان در کارِ ابزارِ خویش، زبان، درمانده؛ و چیستیِ آن را درنیافته است. زبان، نه تنها ناشناس مانده و به چنگ نیامده است، بلکه با جلوه­گری و فریبندگی، معنا را به بازی می­کشاند؛ از بازی کودکانه «بخشش لازم نیست اعدامش کنید»، تا بازی بزرگانه روایت­های علمی و متافیزیکی که در همین گستره شوخی و شنگی زبان رخ می­دهند، دانه­های تسبیحی هستند که رشته­ای واحد آنها را به قید و بند اتّحاد و هم­نشینی کشانده است و اگر نبود چنین رشته­ای از هم­دستی و یگانگی، دانه دانه شدن واژگان را معذورم بدار! چرا که واژگان، به کنایه رازآلود فردنیادوسور، مواجهه­ای از جنس قرابت و همسایگی مهره­های شطرنج با یکدیگر دارند.

حمّال

زبان حمّال است؛ معانی را بر دوش می­گیرد و حمل می­کند. از منزلِ ذهنی به منزلگاهِ ذهنی دیگر، همان کاری که بارکشان می­کنند! منزلت زبان در اینجا چیزی بیش از منزلت بارکشان نیست! حمّال بودن زبان، واژه­ای ناخوش­آیند نیست؛ مگر نه آنکه در لسان منطق از مفهوم «حمل» استفاده می­کنیم؛ مگر نمی­گوییم «محمول» یا «حمل اوّلی ذاتی» یا «حمل شایع صناعی».

افق

در این افق، کارِ زبان بارکشی است؛ نه، دست­کم آیینه­مانند است و آنچه استاد ازل گفت، همان می­گوید. در اینجا، زبان رکن نیست؛ اصالت ندارد؛ لذّتی نمی­چشاند؛ خودنمایی نمی­کند، بلکه ظرف است؛ قالب است؛ وسیله­ای است برای انعکاس و نشان دادن چیزها. این اساسِ بنای آیینه­ای زبان و تناظر یک به یک آن با جهان است. در اینجا، هر چه این آیینه شفاف­تر، بی­پیرایه­تر و بی­زنگارتر، بهتر. زبان هر چقدر که دقیق­تر و ریاضی­وارتر، نیکوتر.

رهیافت

این، رهیافت منطق­دانانی چون فرگه و راسل است که زبان را چنین یکدست و بی­پیرایه می­خواهند. به بیان ایشان، هر چقدر که زبان کسی مشابه­تر به زبان ماشین باشد، برای فلسفه مناسب­تر است. زبانی که ایشان برای فلسفه می­پسندند، زبانی است بدون لکنت؛ بدون کژتابی و بی هیچ استعاره. اساساً درست بر خلاف آنکه نیچه، منشِ زبان را سراپا استعاری می­دید، ایشان به مرگ استعاره و آرایه ادبی فتوا می­دهند.