حوزه‌های معنایی «صراط» در بیان قرآن کریم

حوزه‌های معنایی «صراط» در بیان قرآن کریم:ما در این پژوهش، با بهره‌گیری از روش و متُد «حوزه معنایی» در مطالعات قرآنی و به‌طور خاص در حوزه مباحث اخلاقیـدینی، به دنبال تحلیل و تبیین آن‌ها به شیوه‌ای علمی و روش‌مندیم. روش تحلیلی در این پایان‌نامه، بر داده‌های قرآنی متّکی است و نگاه ما صرفاً نگاه درون‌متنی است و تمام تلاش ما بر آن است که قرآن به زبان خود سخن گوید و خود مفاهیم خود را تفسیر و تعبیر کند. چنین روشی در میان مفسّران مسلمان بی‌سابقه نیست، و همان چیزی است که ما «تفسیر قرآن به قرآن» می‌نامیم. با این تفاوت که در این نظریه از تئوری زبان‌شناسی و حوزه معنایی ـ که شاخه‌ای از حوزه زبان‌شناسی است ـ بهره گرفته می‌شود.

حوزه‌های معنایی «صراط» در بیان قرآن کریم

واژه «صراط» یکی از مهم‌ترین واژگان کانونی در قرآن مجید است. این واژه نقش‌برجسته‌ای را در نظام اخلاقیـدینی قرآن ایفا می‌کند. هر خواننده‌ای حتّی با یک نگاه سرسری و سطحی، متوجّه می‌شود سراسر قرآن کریم با این اندیشه فراگیر شده است. مراد از تحلیل حوزه‌های معنایی «صراط» در قرآن عبارت از آن است که این واژه کانونی و واژگان کلیدی مرتبط با آن، از چه بار مفهومی و معنایی برخوردار است.

براساس

لذا، براساس روش تجزیه و تحلیل معنایی، دوگانگی بنیادی، واژگان «صراط مستقیم» و «صراط عِوَج» و کلمات کلیدی و پیرامونی آن ـ که یکی از تقابل‌های بنیادین در بینش قرآنی است ـ مورد مطالعه و تحقیق قرار می‌گیرد. ماهیت «صراط» و حوزه‌های معنایی آن، در بیان قرآن کریم، تاکنون مورد پژوهش روش‌مند قرار نگرفته است. به همین منظور، در این رساله، بدون پرداختن به مباحث کلامی، فقهی و عرفانی کوشیده‌ایم، حوزه‌های معنایی «صراط» را در قرآن کریم تبیین و تشریح کنیم.

اصلی

سؤال‌های اصلی تحقیق عبارتند از:

در قرآن کریم، معنای «صراط» چگونه قابل تحلیل است؟

معنای اوصاف «مستقیم» و «عِوَج» برای «صراط» چیست؟

حوزه‌های معنایی «صراط» چه معنایی را شامل می‌گردد؟

رابطه «صراط» و «سُبُل» در قرآن کریم چگونه قابل تبیین است؟

هم‌چنین فرضیه‌های تحقیق عبارتند از:

در قرآن کریم معنای «صراط» به معانی پایه‌ای «عبودیت» و «تبعیت» قابل تحلیل است.