فقه الحدیث (با تکیه بر مسائل لفظ)

دانش فقه الحدیث، یعنی دانشی که متصدی فهم احادیث و مسائل مربوط به آن است و می‌تواند معادلی برای تفسیر در حوزه دانش‌های قرآنی باشد، از صدر اسلام تاکنون فراز و نشیب‌های بسیاری را طی کرده و همواره مورد توجه عالمان اسلامی بوده است، با این حال وجود موانعی بسیار در مسیر توسعه این علم، زمینه‌ساز آن بوده است تا به آن اندازه که شایسته بوده و نیاز بوده، به این دانش پرداخته نشده باشد. در واقع آنچه عملاً در حوزه فقه الحدیث به عنوان میراث این علم در پیش روی ماست، بیشتر آثاری هستند که عملاً درگیر شرح احادیث با کلیت آن، یا شرح اجزائی از احادیث ـ مثلاً مفردات آن ـ شده‌اند، اما از آن حیث که مبانی نظری و شاکله‌ای نظام‌مند در این حوزه از دانش شکل گرفته باشد، خلأ بسیاری دیده می‌شود که برای تأمین آن، نیاز به مطالعه و پژوهشی گسترده وجود دارد.

با توجه به همین ویژگی، در کتاب حاضر کوشش بر آن بوده است تا آن بخش از کار پوشش داده شود که تکرار سخنان گفته شده نباشد. از آنجا که شمار آثار مربوط به شرح حدیث فراوان است، برای پرهیز از تکرار، تلاش شده است تا از سویی نگاهی نظری به کل دانش فقه الحدیث صورت گیرد و از سوی دیگر، برخی از مباحثی که مواد آن موجود است، اما مبانی نظری و ساختار آنها تدقیق نشده، به بحث نهاده شود. نوشته پیش رو، در واقع حاصل مطالعه‌ای صورت گرفته با یک نظام پیشنهادی مربوط به مؤلف است که در آن تکیه اصلی بر متون کهن و کلاسیک در حوزه شرح و تفسیر حدیث است. نکته‌ای دیگر در حوزه فقه الحدیث، آن بخشی از مباحت است که برآمده از رویکردی فقهی یا کلامی به احادیث و فهم آن است که عملاً بحث را به روابط بین‌ارشته‌ای حدیث با فقه و کلام و امثال آن می‌کشد و از آنجا که درگیر شدن در این بخش از مباحث خود مجالی گسترده می‌طلبد، از بسط مطالب در آن حوزه‌ها نیز پرهیز شده است. در اینجا بجاست همه زحمات کشیده شده از سوی محققان این حوزه ارج نهاده شود، و امید باشد که این اثر زوایایی از بحث را پوشش دهد که کمتر مورد علاقه نویسندگان بوده است….