مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی

مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی:ـ آینده‌پیمایی: عبارت است از بسط دادن تحولات گذشته به آینده با استفاده از برخی فرض‌های خاص برای تداوم یا تغییر روندها. آینده‌پیمایی در این جا تنها در صورتی که بر احتمال استوار باشد، پیش‌بینی به شمار می‌آید (گوده، ص ۱۳).

ـ آینده‌شناسی: بررسی و تعیین منابع، الگوها و روندهای تغییر و تحول یک موضوع یا مسئله در آینده براساس داده‌های کمی و کیفی است.

مبانی، اصول و روش‌های آینده‌پژوهی

ـ پیش‌بینی عبارت است از ارزشیابی یک روند با درجه‌ای از اطمینان (احتمال) در طول یک دوره خاص. ارزشیابی، مزبور عموماً به صورت آمار و ارقام ارائه می‌شود و بر داده‌های گذشته و تعدادی از فرض‌ها استوار است (همان).

ـ پیش‌بینی ارزیابی با درجاتی از اعتماد و اطمینان است که کمّی و با عنایت به اعتقاد به علت‌مندی ارائه می‌شود.

جامعه‌شناختی

ـ از نگاه جامعه‌شناختی واژه پیش‌بینی به معنی یک انتظار مشخص درباره‌ی یک جنبه‌ی خاص از رفتار اجتماعی است که ممکن است به وسیله عوارض آن مشاهده شود (Sills,418).

ـ دورنگری، آینده‌بینی یا عاقبت‌نگری به مفهوم پیش‌بینی کردن مسیر تحول پایدار در آینده است (جهان‌بگلو، ۱۳۵۵، ص ۱۸).

ـ پیش‌بینی به معنای حدس زدن، انتظار داشتن و به استقبال چیزی رفتن یا سبقت گرفتن بر چیزی.

آینده‌شناسی

ـ آینده‌شناسی فرآیندی است که به پیش‌بینی چندین رویداد محتمل در آینده می‌پردازد. در این جا واژه پیش‌بینی گویای احتمال نسبی وقوع برخی رویدادهای کلی یا رشته‌ای از وقایع است (گیلانی و غفرانی، ۱۳۷۹، ص ۶۵).

ـ استنباط کردن که مقدمه‌ی تخمین زدن، برآورد کردن، نتیجه گرفتن و نتیجه‌گیری است که در مباحث منطق کاربرد دارد.

ـ پیش‌بینی به معنای آینده‌نگری که در علوم مدیریت، بازرگانی، بازاریابی و مهندسی صنایع مطرح است.

ـ تخمین که در ادبیات علوم سیاسی، علوم نظامی، امنیتی و مطالعات استراتژیک رایج است.

علوم

ـ برآورد که در حوزه علوم اقتصاد به‌عنوان غلط رایج، پیش‌بینی آینده مطرح شده است اما در این جا آن را به معنی ارائه توصیف عمیق و جامع از وضع کنونی منظور می‌داریم و این خود پایه و مقدمه‌ی بحث پیش‌بینی است و البته با آن متفاوت است. به هر حال برآورد به معنی عمل تعیین قیمت و سنجیدن آمده است (فرهنگ عمید، ص۱۸۶).

ـ فال‌بینی، رمالی و تنجیم (استرولوژی) که منظور از آن فهم آینده برای عمل امروز است (لاریجانی، ۱۳۷۰، ص ۲۷۶).

آینده‌نگری

ـ آینده‌نگری به معنی به دست آوردن تصویری از وضعیت‌هایی که در آینده تحقق پیدا می‌کند و از آن جا که این وضعیت‌ها بستر عمل فرد هستند لذا در عمل امروز مدخلیت دارند. بنابراین آینده‌پژوهی یعنی اولاً تلاش برای یافتن تصویری از آینده ثانیاً ارائه توجیهی بر آن تصور. پیش‌بینی آینده می‌تواند (یا بایستی) محصول کاوش سازمان یافته‌ای باشد که آن را آینده‌پژوهی می‌نامیم. آینده‌پژوهی دارای روش و قابل ارزیابی است. لذا مفید معرفتی عام است (لاریجانی، ۱۳۷۰، ص ۷۷-۲۷۵).

ـ منظور از آینده‌شناسی شناخت آینده یا مطالعه آینده‌های ممکن و مطلوب یک جامعه است (منصوری، ۱۳۷۷، ص ۱۸).