مدیریت ریسک‌های مالی ساختارهای صکوک

مدیریت ریسک‌های مالی ساختارهای صکوک: در نتیجه اخیراً رشد سریعی در بازار چند میلیارد دلاری موفق در ابزارهای مالی ساختاریافته‌ی اسلامی شرکتی و حاکمیتی سازگار با شریعت به وجود آمده است که به عنوان «صکوک» شناخته می‌شوند. در بازارهای سرمایه اسلامی، سوآپ‌های نرخ بهره و دیگر صورتهای متعارف ابزارهای مشتقه مانند مشتقات اعتباری و اوراق اختیار معامله جدا شدنی، مهیا نیستند چون قوانین اسلامی اینها را نیز ممنوع کرده است. بنابراین، الزامات مدیریت ریسک و ملاحظات برای رقابتی بودن، باید ساختارهای صکوک را مجبور به توسعه بیشتر و ارائه‌ی جانشین‌های سازگار با شریعت به جای مشتقات سنتی کند. بدون ساختارهای صکوک با چنین عمقی، بازارهای مالی نمی‌توانند در بسیاری از اقتصادهای نوظهور به طور کامل توسعه یابند.

مدیریت ریسک‌های مالی ساختارهای صکوک

هدف این تحقیق، بررسی تحول بازارهای صکوک، توصیف ساختارهای صکوک و تحلیل ریسکهای مختلف نهفته در ساختارهای صکوک حاکمیت و شرکتی اسلامی، می‌باشد. این نوشته، ریسک نهفته در ابزارهای با درآمد ثابت سنتی را با آن دسته از ریسک‌های نهفته در ساختارهای صکوک مقایسه می‌کند. سوآپ‌های نرخ بهره و دیگر ابزارهای مشتقه، برای مدیریت ریسک در ابزارهای بادرآمد ثابت سنتی به کار گرفته می‌شوند. این ابزارها در اختیار مدیران دارایی اسلامی نیست. بنابراین این مقاله در نظر دارد ساختارهای تبدیل به اوراق بهادار شده صکوک را تحلیل کند و چهارچوبی سازگار با شریعت پیشنهاد دهد که بتواند همان عملیات سوآپ‌های نرخ بهره و مشتقات را در مدیریت ریسک صکوک انجام دهد.

شکاف

این تحقیق در نظر دارد شکاف مهمی را در این بازارهای نوظهور بپوشاند؛ یعنی تحلیل سازوکارهای مدیریت ریسک در ساختارهای صکوک. در واقع، به دلیل تازگی زیاد خود صکوک، به طور سنتی در مطالعات تحقیقاتی جامع، کمبود نسبی وجود دارد. بانکهای سرمایه‌گذاری، دولتها، مشتریان شرکتی، محققان و دانشجویان علاقمند به بانکداری و مالیه اسلامی امیدوارند که از چنین مطالعاتی استفاده کنند. در حال حاضر، ارزش صکوک منتشر شده حدود چهار میلیارد دلار برآورد می‌شود در حالی که بازار آن‌ها به سرعت در حال رشد است. منتشرکنندگان حاکمیتی شامل بحرین، مالزی، قطر و ایالت ساکسونی ـ انهالت آلمان می‌شود. انتشارهای صکوک شرکتی مهمی نیز وجود داشته است، بانکهای بین‌المللی نیز در پی ترتیب دادن انتشار صکوک هستند. بنابراین این تحقیق ارتباط مستقیمی با بازار صکوک و شرکت‌کنندگان در آن، دارد.

نظری

ادبیات موجود در این زمینه می‌تواند به سه گروه دسته‌بندی شود. اولین گروه درگیر کارهای نظری است که اساساً جایگزینهای محتمل برای ابزارهای مالی منتشر شده که بتواند در چهارچوب قوانین اسلامی پذیرفته شود می‌پردازد. نظریات مهمی توسط عارف و منان (۱۹۹۰) و احمد و خان (۱۹۹۷) مطرح شده است. علاوه بر ممنوعیت بهره، قوانین اسلامی مبادله تحت شرایطی که پیامدهای بیش از حد نامطمئن و مبهم را بروز می‌دهد (غرر)، ممنوع کرده است.

مطالعه

با در نظر گرفتن این هشدار، احساس کمبودی در مطالعه بر روی تصمیم‌گیری تحت عدم اطمینان از چشم‌انداز اسلامی وجود دارد. السویلم (۲۰۰۰) تلاش می‌کند با ارائه‌ی یک مطالعه پیشنهادی، نیاز به تفکیک بین «قمار» و «تصمیم‌گیری تحت عدم اطمینان» را مورد توجه قرار دهد. استدلال می‌شود که تصمیم‌گیری‌ها تحت عدم اطمینان برخلاف قمار، به طور ضمنی ارزش بازاری علیت را طوری ارزیابی می‌کند که این علتها هرگونه زیان بالقوه‌ای را خنثی کند. هم‌چنین هرگونه توسعه‌ی ابزارهای مالی در یک چارچوب اسلامی همیشه نیازمند بحثی درباره الزامات قانونی اسلامی می‌باشد. اثر سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی (AAUIFI، ۲۰۰۲) ملاکهایی را برای آزمون چنین ابزارهای مالی فراهم می‌کند تا منطبق با الزمات قانونی مربوطه باشند.

ادبیات

گروه دوم ادبیات موجود شامل آگهی پذیره نویسی انتشار واقعی صکوک در شرکتهای مختلف (تبرید امارات متحده‌ عربی ۲۰۰۴، گوثری مالزی ۲۰۰۲) و صکوک حاکمیتی (مالزی ۲۰۰۱ و قطر ۲۰۰۳) و نیز بانک توسعه اسلامی (۲۰۰۳) می‌شود. اینها شامل مختصری از عرضه سهام، منفعت‌های سرمایه‌گذاری،‌ و مفاد و شرایط این اوراق می‌شوند. همانطور که صکوک، ساختارهای تبدیل شده به اوراق بهادار هستند، چارچوبی نیز برای مدیریت ریسک‌ها خود فراهم می‌کنند. این ملاحظات و اطلاعات، مبنای تحقیق در ارزیابی روش عمل ساختارهای صکوک و ریسکهای اساسی آن را شکل می‌دهد.