معناداری گزاره‌های دینی

معناداری گزاره‌های دینی (نقد و بررسی ملاک تحقیق‌پذیری):اما با پیدایش مکتب پوزیتیویسم منطقی عده‌ای از فلاسفه تحلیلی مشرب اصل معناداری گزاره‌های دینی را مورد تردید قرار دادند و با ارائه معیاری به نام «اصل تحقیق‌پذیری» مدعی شدند که گزاره‌های دینی فاقد محتوا و مضمون معرفت بخش‌اند و بر هیچ امر واقعی دلالت ندارند و از این‌رو حکم یا تصدیق به معنای دقیق کلمه به شمار نمی‌آیند.

معناداری گزاره‌های دینی

درواقع با رواج تدریجی تجربی‌گرایی در معارف بشر به‌ویژه پس از هیوم و تردید در اعتبار واقعی‌بودن معارف عقلی به‌ویژه فلسفه محض، الهیات طبیعی نیز به سوی تجربی‌شدن قدم برداشت و از این راه اولین ومهم‌ترین مسئله‌ای که درپیش‌رو وجود داشت مسئله زبان و واقع‌نمائی وملاک معناداری آن بود. ویتکنشتاین توجه جدی به این مسئله کرد که پس از او، و البته ازهمان زمان حیاتش، درمجامع علمی، ‌به‌ویژه در حلقه وین مورد اقبال واقع شد، در هر حال افراد گردآمده در حلقه وین بودند که بحث معناداری و ملاک معنا و صدق قضایا را در مباحث علمی‌نهادینه کردند، به‌طوری‌که پس از آن به‌صورت یک سنت مستمر درآمد.

پوزیتیویست‌ها

پوزیتیویست‌ها نشان دادند که میان صدق و کذب، رابطه عدم و ملکه است، نه سلب وایجاب، زیرا نخست باید دید آیا گزاره مورد نظر قابلیت صدق و کذب را دارد یا خیر. گزاره‌ای معنادار است که یا صادق است یا کاذب. پس گزاره‌ها نه دو احتمالی بلکه سه احتمالی‌اند:‌ بی‌معنا، صادق و کاذب. درحقیقت پوزیتیویست‌ها فلاسفه را به فراموشی یک گام متهم کرده‌اند. آنان پیش از آن‌که سخنی از صدق یا کذب قضایا بگویند باید به این امر می‌پرداختند که آیا این گزاره معنادار است یا خیر. اگر بی‌معنا است، دیگر نمی‌توان در مورد آن سخنی از صدق یا کذب گفت.

منطقی

پوزیتیویسم منطقی به‌سرعت به مکتبی فراگیر تبدیل شد ولی به همان سرعتی که در ابتدا رشد کرد، پس از مواجه شدن با مشکلات متعدد، تقریباً از میان رفت، هرچند تأثیراتی بر نحوه تفکر و استدلال و منطق زبان گذاشت. اصلی‌ترین آموزه آن مکتب یعنی(اصل تحقیق‌پذیری) معناداری گزاره‌های متافیزیک، اخلاق و الهیات را مورد هجوم قرار داد و این‌ها مدعی شدند که گزاره‌های دینی و فلسفی نه تحلیلی‌اند و نه به لحاظ تجربی تحقیق‌پذیر پس فاقد معنای شناختاری‌اند و مضمون معرفت بخش ندارند.

پاره‌ای

البته در این میان پاره‌ای از فیلسوفان تحلیلی مشرب معیارهای دیگری برای معناداری ارائه دادند، ازجمله برخی معیار ابطال‌پذیری و برخی نیز معیار کم ادعاتر«تأییدپذیری» را به میان آوردند وعده‌ای نیز نظریات غیرشناختاری و کارکرد گرایانه را در باب گزاره‌های دینی مطرح نمودند.