گونه‌شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه

گونه‌شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه (۱۳۵۷-۱۳۳۲): یکی از بنیادی‌ترین امور ضروری بشر، وجود حکومت عادلانه‌ای است که پاسدار حقوق جامعه باشد. جوامع بشری در طول تاریخ حتی در سده‌های نخستین نیز به هیچ وجه بدون یک نظام اجتماعی و چیزی شبیه به دولت و حکومت نبوده‌اند. ضرورت وجود حکومت و دولت برای جامعه تا جایی است که حتی در شرایط اضطرار، حکومت ستمگر با همه زشتی‌ها و پلیدی‌هایی که دارد از بی‌حکومتی و هرج و مرج بهتر است.

گونه‌شناسی رفتار سیاسی مراجع تقلید شیعه

امام علی(ع) می‌فرماید: «ولی ستمگر کینه‌توز، از فتنه و هرج و مرج مداوم بهتر است.۱» از نظر ایشان «مردم مجبورند امیر و خلیفه‌ای داشته باشند که نیکوکار باشد یا بد کار که در دوران حکومت او شخص مومن اعمال خود را انجام دهد و کافر هم به بهره‌های دنیایی خود برسد». پیامبر اسلام نیز از همان نخستین لحظات هجرت به مدینه، زمینه‌های تشکیل دولت اسلامی را فراهم آورد و دولتی مقتدر تشکیل داد.از این رو می‌توان گفت در اسلام، رهبری سیاسی از رهبری دینی جدا نبوده است.

مسلمانان

پس از درگذشت پیامبر(ص) هم هیچ یک از مسلمانان در ضرورت و وجوب تشکیل حکومت و نیاز جامعه به امامت و رهبری شک نکردند اما اختلاف میان مسلمانان از آنجا آغاز شد که آیا پیامبر برای پس از خود جانشینی معین نموده است یا خیر؟ کسانی که معتقد بودند پیامبر برای خود جانشین معین نکرده است، به «اهل سنت» و کسانی که معتقد بودند پیامبر برای پس از خود جانشین معین نموده است، به «شیعه» مشهور شدند.

اهل سنت

اهل سنت تن به اطاعت از حکومت خلفای راشدین دادند و پس از آن مشروعیت حکومت امویان و عباسیان را پذیرا شدند اما شیعه با استناد به رفتار امام علی(ع) مبنی بر خودداری اولیه حضرت و یاران وی در بیعت با ابوبکر مبنای مشروعیت متفاوتی را برای خود بیان کردند. شیعه حکومت‌های پس از امام حسن(ع) را نامشروع می‌داند و تبعیت از فرمان‌ها و سنت زندگی امامان را سرلوحه کار خود قرار می‌دهد. این روند ادامه می‌یابد تا زمانی که دوازدهمین امام شیعیان به فرمان خدا از نظرها غایب شده و غیبت کبرای وی آغاز می‌گردد.