ابعاد اسلام هراسی در بریتانیا؛ پس از واقعه یازده سپتامبر

امروزه اسلام‌هراسی در بخش‌های مختلف جامعه‌ی بریتانیا قابل مشاهده می‌باشد و شیوع و گسترش آن در سه حوزه به روشنی قابل رویت است: الف. بخش دولتی و رسمی، ب. رسانه‌ها ج‌. فضای عمومی. البته می‌توان گفت که دو عامل اول در گسترش اسلام‌هراسی در فضای عمومی نقش بسیار کلیدی داشته و وجود اسلام‌هراسی در فضای عمومیِ جامعه به‌طور قابل ملاحظه‌ای متاثر از دو عامل نخست است^[۱]. در بررسی زمینه‌ و علل اسلام‌هراسی باید توجه داشت که اسلام‌هراسی تبدیل به کلاف سردرگم و پیچیده‌ای شده که با مولفه‌های فراوان سیاسی، فرهنگی، روانشناختی‌، اجتماعی‌، عقیدتی ‌سروکار دارد و در هر حوزه‌‌‌ی جغرافیایی هم وضعیت خاصی دارد و شاید تفکیک دقیق میان ریشه‌ها یا پیامدها امری مشکل و یا بعید باشد و برای یک بررسی جامع و مانع باید همه‌ی عوامل تاریخی‌، اجتماعی‌، سیاسی و بین‌المللی را در نظر گرفت. در هر حال عواملی مانند مهاجرت و پناهندگی‌، اقدامات افراط‌گرایان‌، حوادث تروریستی‌، جنگ علیه تروریسم‌، اقدامات و اظهارت گروه‌های تندرو اسلامی و غیر‌اسلامی‌، بحران هویت در اروپا‌، سابقه‌ی تاریخی منازعات اسلام و غرب‌، مسائل ایدئولوژیک و ضعف و مشکلاتی داخلی مسلمانان‌، فعالیت مغرضانه‌ی برخی رسانه‌ها و سیاستمداران و مسائلی از این دست در شکل‌گیری و گسترش اسلام‌هراسی به‌نوعی موثر بوده‌اند. در این میان اکثریت مسلمانان بی‌گناهی که هیچ‌گونه ارتباطی با اقدامات تروریستی ندارند و حتی اقدامات آنها را محکوم می‌کنند تحت فشارهای مختلف اجتماعی‌، سیاسی‌، اقتصادی و آموزشی قرار می‌گیرند و این فشارها در اشکال مختلفی نظیر تبعیض‌، خشونت‌، طرد‌، توهین نمایان می‌شود که در نتیجه‌ی آنها مسلمانان با مشکلات فراوانی روبرو می‌شوند. البته نباید از این نکته غافل شد که گسترش امواج اسلام‌هراسانه به نفع جامعه‌ی بریتانیا نخواهد بود زیرا نادیده گرفتن و تبعیض علیه بزرگترین اقلیت مذهبی (که رشد جمعیت آن از متوسط ملی بریتانیا هم بالاتر است) نه تنها غیر ممکن است بلکه همبستگی اجتماعی را کاهش می‌دهد و این وضعیت به سود کسی نخواهد بود‌، امری که بسیاری نسبت به آن هشدار داده‌اند^[۲]‌. مساله‌‌ی دیگری که نگرانی‌ها را از گسترش اسلام‌هراسی افزایش می‌دهد وجود نوعی هماهنگی (خواسته یا ناخواسته) میان بخش‌های دولتی و رسانه‌ای است که تاثیرات آن به روشنی در فضای عمومی جامعه قابل مشاهده است. مسلمانان هم به علت مشکلات داخلیِ خود نظیر فرقه‌گرایی‌، نداشتن رهبری واحد و قابل اعتماد‌، مشکلات اقتصادی‌، عدم وجود برنامه‌، سازمان و عملکرد واحد‌، عدم دسترسی به منابع نفوذ و قدرت‌، نتوانسته‌اند به طور موثر با مشکلاتِ پدید آمده در جامعه‌ی میزبان مقابله کنند‌، هر چند که اقداماتی به عمل آمده‌، اما موفقیت آنها چشمگیر نبوده است. با این وجود مسلمانان از ظرفیت و پتانسیل برای مقابله با اسلام‌هراسی برخوردارند. وجود فعالان سیاسی‌، رسانه‌ای‌، اقتصادی‌، فرهنگی و علمی و وجود سازمان‌های متعدد اسلامی‌، همگی از ظرفیت بالقوه‌ی مسلمانان برای تغییر وضع موجود حکایت دارند اما تحقق این ظرفیت‌ها نیاز به تلاش همه جانبه‌ی مسلمانان دارد. امری که امید است با بیداری مسلمانان در سرتاسر جهان و اتحادهمگانی جهان اسلام محقق شود و مسلمانان بتوانند اسلام‌هراسی را متوقف نموده و آن را (همانند یهودستیزی) در کانون توجهات بین‌المللی قرار داده و به یک مساله‌ی غیرقانونی و غیراخلاقی تبدیل کنند. البته این تلاش نیازمند توجه همه جانبه‌ی جهان اسلام‌، سازمان‌های اسلامی و مسلمانان ساکن در کشورهای غربی می‌باشد زیرا اگر با اسلام‌هراسی مقابله‌ای به عمل نیاید گسترش روزافزون و ابعاد منفی آن (در درجه اول) بر همه‌ی مسلمانان تاثیرگذار خواهد بود.

[۱]. این مطلب با بررسی ۱۰۴ نظر سنجی که بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۶ انجام شده‌، اثبات گردیده است. برای آگاهی از جزییات بیشتر به این منبع مراجعه شود:

Field, Clive D,2007, “Islamophobia in Contemporary Britain: The Evidence of the Opinion Polls, 1988-2006”,Islam and Christian-Muslim Relations, vol 18,NO: 4- p: 465

[۲]. به عنوان نمونه می‌توان به اظهارت لرد هافمن(Lord Hoffman) اشاره کرد که در مورد قوانین ضدتروریستی می‌گوید: “‌تهدید واقعی برای زندگی ملت ما‌، از سوی تروریسم و تروریست‌ها نیست‌، بلکه قوانینی از این دست که با باورهای مردم‌، قوانین سنتی و ارزش‌های سیاسی سازگار نیستند‌، تهدید جدی محسوب می‌شوند” .

مطالعه ۳۵ صفحه آغازین کتاب